Fred Delhaas bespreekt in dit artikel het laatste boek van Kristof Van Rossem met de titel “Het filosofisch gesprek- de basis-” . Delhaas vindt het een aanrader, vooral vanwege de heldere structuur. Maar er zijn nog meer redenen waarom hij het boek aanbeveelt. Lees het hier.
Het laatste boek van Kristof Van Rossem is “Het filosofisch gesprek- de basis- “. In 144 bladzijden behandelt hij alle aspecten van een socratisch gesprek met kinderen of volwassenen.
Bijzonder aan zijn verhaal is dat hij het filosofisch gesprek vergelijkt met een Roemeens orkest dat traditionele Roemeense muziek ten gehore brengt. Net als in een goed filosofisch gesprek neemt de muziek je mee naar een andere wereld dan die van het dagelijks leven. Bij beide heb je als deelnemer een houding van beschikbaarheid nodig. Zo vergelijkt van Rossem de deelnemer, de gespreksbegeleider en de structuur van een goed filosofisch gesprek over de hoofdstukken heen steeds met het Roemeense orkest. Al in hoofdstuk 1 komt hij met een mooi lijstje met kenmerken van een filosofisch gesprek:
- Aanwezigheid van tegengestelde opvattingen
- Emotionele afstand
- Aandacht, tijd en beschikbaarheid
- Aanwezigheid van conceptualisering
- Aanwezigheid van concretisering+ abstractie
- Interesse in het proces eerder dan in het resultaat
- Intellectuele nieuwsgierigheid
- Bereidheid en vaardigheid om allel evidenties in vraag te stellen
- Bereidheid en vaardigheid om zichzelf in vraag te stellen
- Onderzoek naar de betekenis van een begrip
- Een vragende houding
- Vermogen tot redeneren en argumenteren
- Interesse in het denken op zich
- Concentratie op vorm en inhoud van het denken.
Net zoals bij het orkest is er training nodig om al deze punten te gaan beheersen.
Na hoofdstuk 1 heeft hoofdstuk 2 de vorm van een voorspel. Daarin worden de volgende hoofdstukken gepresenteerd: De houding, De techniek, De uitvoering. De laatste twee hoofdstukken gaan over De structuur en Het doel.
De hoofdstukken zijn prettig geschreven met veel voorbeelden van uitgeschreven gesprekken en duidelijke samenvattende lijstje met belangrijkste punten. Erg handig zijn de lijstjes voor deelnemers en begeleider waarin onder elkaar de hoofdpunten staan.
Het boek is duidelijk geschreven voor iedereen die een goed filosofisch gesprek zou willen begeleiden of eraan zou willen deelnemen. Nergens betrap ik van Rossem op moeilijke filosofische overwegingen.
Erg goed vind ik dat hij in één van de uitgeschreven gesprekken ook een deelnemer opvoert die het hele gesprek op een negatieve manier in het gesprek mee doet.
In het hoofdstuk over de uitvoering schrijft van Rossem: ‘Belangrijker dan de juiste formulering is dat je als begeleider een bepaalde beweging op gang brengt in het denken van de deelnemers. Deze bewegingen en het samenspel vormen de kern van het filosofisch gesprek”. Zonder deze bewegingen is het filosofisch gesprek een praatbarak of een zwalkend schip.” Vervolgens roept hij de lezer op deze 5 bewegingen van buiten te leren:
- Positioneren; de motor in een filosofisch gesprek is een opvatting. Je hebt een deelnemer nodig die ergens van vindt. Wie een opvatting uit, positioneert zich.
- Argumenteren; je kunt argumenteren met een feitelijk argument en een waarnemingsargument.
- Concretiseren/ abstraheren. Vraag naar concretisering. Dat zijn vragen naar beneden, naar de waarneming. Vragen naar boven zijn vragen naar het ideeëngoed of het concept dat achter de uitspraak ligt. Het filosofisch gesprek is een afwisseling tussen vragen naar benden en naar boven.
- Luisteren; de begeleider en de deelnemers moet goed luisteren.
- Onderzoeken; wanneer alle verschillende standpunten op tafel liggen start het onderzoeken van de standpunten.
Volgens van Rossem gaan deze 5 bewegingen van zelf wanneer je de houding en de techniek goed hebt aangeleerd.
Het boek eindigt met een handige bibliografie met de onderdelen:
- Meer lezen over het filosofisch gesprek op school.
- Meer lezen over de (vragende) houding.
- Meer lezen over Socrates en het socratisch gesprek.
- Impulsen, werkvormen en bruikbare oefeningen.
- Nuttige websites.
Kortom: een aanrader!
Informatie toegevoegd door CKN redactie:
Je kunt het boek bestellen via deze link.
Meer informatie over Kristof van Rossem vind je hier.
