Filosofisch wandelen met Sandra Aerts.
“So wenig als möglich sitzen; keinem Gedanken Glauben schenken, der nicht im Freien geboren ist und bei freier Bewegung” *
Ik heb een half jaar in Spanje gewoond, in de uitlopers van de Siërra Nevada. Ik was van plan om daar te schrijven, maar merkte dat mijn denken stokte als ik achter de computer zat en als ik wandelde dan kwam mijn denken op gang. Ik las Nietzsche en wandelde in de bergen. Er is een soort verbinding tussen je lichaam in beweging zetten en je denken in beweging zetten. Als ik binnen zit heb ik meer het gevoel in kringetjes te denken. Als ik zelf wandel heb ik een notitieblokje bij me om gedachten op te schrijven als ik dat wil.
In de coronatijd konden we geen workshops organiseren, en toen bedacht ik dat het leuk zou zijn om filosofische wandelingen te organiseren. Je mocht toen een bubbel van vier personen hebben waar je contact mee had en met dat groepje kon je dan gaan lopen. Ik heb een brochure gemaakt, waarmee mensen zelfstandig de wandeling kunnen doen.
Bij de start ontvang ik de groepjes. Op de route haal ik ze in, wat kan omdat zij onderweg bezig zijn. Aan het einde sta ik er weer. De wandeling is acht kilometer en ontworpen bij de omgeving: het Meerdaalwoud en Heverleebos in Oud-Heverlee (nabij Leuven). Bij het startpunt staan een aantal kunstwerken er is een glazen bol en een ijzeren constructie die iets heeft van een boot. Daar staat een bordje met de tekst: “een groeiende tentoonstelling van kunstwerken die het typische karakter van het zoet water weerspiegelen” – er zijn daar vijvers in het bos. Ik vraag dan: welke aannames zitten in deze zin? De deelnemers praten dan over vragen als: kan een tentoonstelling groeien? Kan een kunstwerk de natuur weerspiegelen?
De route gaat over een holle weg waar je de wortels van bomen ziet, overgroeid met mos. De instructie is daar: maak op dit traject de mooiste natuurfoto. Ze mogen maar één foto nemen, ze moeten het er over eens zijn dat het een natuurfoto is en dat het de mooiste is. Die kunnen ze mij dan sturen met een argument erbij.
Het filosofisch gesprek gaat ook over de vraag wanneer je mag ingrijpen in de natuur, bijvoorbeeld bij het terrein waar bomen zijn gekapt omwille van natuurbeheer. Waar het traject langs een militair terrein gaat, is de instructie: zoek drie elementen uit de omgeving en rangschik die onder natuur of cultuur. Als twee deelnemers hun ordening naast elkaar leggen, vallen meestal enkele verschillen op. De opdracht is om daar een eigen filosofische vraag bij de formuleren. Dan ontstaan er vaak ook week nieuwe vragen. De gedachten bij de ene opdracht nemen ze dan ook weer mee en zo kunnen die doorwerken in de volgende gesprekjes.
Op een bank op een mooi plekje kan je even uitrusten met een citaat van mijn favoriete filosofe, Patricia de Martelaere. Ze gaf taalfilosofie en cursussen over Nietzsche aan de KU Leuven, schreef glasheldere essays, deed aan tai chi en verdiepte zich in de Chinese filosofie. Helaas stierf ze veel te jong aan een hersentumor.
Mijn wandelaars lezen een kort fragment uit haar bundel ‘Verrassingen’:
Ooit
Bertrand Russell vergelijkt de mensen met kippen. Wanneer ’s morgens de boer het erf op komt met voer rennen ze allemaal naar hem toe, dolgelukkig (voor zover kippen gelukkig kunnen zijn), vol verwachting. In zekere zin is hun verwachting redelijk – even redelijk als onze verwachtingen – want is hij niet, voordien, iedere ochtend gekomen die boer, en bracht hij niet, iedere keer weer, dat lekkere voer? (En moet hij niet van ze houden, de boer, om zo onbaatzuchtig voor ze te zorgen?) Maar vroeg of laat zal het ons vergaan zoals de kip, die op een dag, onverwacht niet wordt gevoederd maar geslacht. Wat verwachten wij? Dat de zon morgen op zal gaan, of ook: dat wie van ons houdt dat wel zal blijven doen. Dat is redelijk, zo werkt de wereld.’ (De Martelaere, P., Verrassingen, p. 178)
Patricia de Martelaere heeft het in dit fragment in feite over aannames met betrekking tot de werkelijkheid. Ik vraag dan welke aannames ze herkennen en vraag ze naar aanleiding van de laatste zinnen of ze willen nadenken over de redelijkheid van de aannames in het fragment.
De reacties van de deelnemers zijn heel positief. Het is voor veel mensen een andere manier van nadenken, waar ze heel blij mee zijn. Nu de coronaregels niet meer gelden kan je je ook individueel aanmelden. Ik stel de groepjes samen en zo leren mensen elkaar kennen en hebben ze meteen gespreksstof. Het is een speelse manier om kennis te maken met vaardigheden uit het socratisch gesprek: vragen stellen, aannames herkennen en argumenteren. Maar het is niet zo streng, ze kunnen ook dingen overslaan en gewoon doorlopen. Een ander element dat je socratisch kan noemen, is de gezamenlijke ervaring van het wandelen: regelmatig filosofeer je over dingen die zichtbaar zijn in de omgeving of over wat je samen aan het doen bent.
Sandra Aerts studeerde literatuur en filosofie en volgde de opleiding tot socratisch gespreksleider bij Kristof van Rossem en Hans Bolten. Zij geeft Nederlands aan anderstaligen en begeleidt jaarlijks socratische gesprekken, van vijf dagen, bij het ISVW en filosofeert met kinderen en volwassenen. Zeventien jaar geleden richtte zij in Antwerpen samen met anderen het eerste filosofisch café op.
De eerstvolgende filosofische wandeling is op 25 maart 2023
Meer info: sandra.aerts@gmail.com
Klik hier om in te schrijven: Inschrijvingsformulier Filosofische wandeling
Je wandelt door het prachtige Meerdaalwoud en Heverleebos in Oud-Heverlee (nabij Leuven) in groepjes van 4 tot 6 mensen.
Je krijgt bij de start aan de Zoete Waters een volledig uitgewerkte brochure waarmee je groep zelfstandig op stap gaat. Je wordt uitgenodigd om samen te reflecteren over het thema ‘natuur’ aan de hand van leuke opdrachten, citaten en elementen uit de omgeving. Bovendien maak je spelenderwijs kennis met de basisvaardigheden van het socratische gesprek.
Het vertrek is voorzien tussen 12.30 en 14u en je wandelt ongeveer 8 km. Wil je graag langer op stap gaan, dan kan je in de voormiddag zelf al een mooie route in de Doode Bemde uitstippelen aan de hand van knooppunten. Ik kan je tips geven.
Kostprijs: 5 euro pp (of 3 euro pp bij een groepsinschrijving van minstens vier deelnemers).
* Friedrich Nietzsche, Ecce Homo. Wie man wird, was man ist (1889), in: Ders., Werke in drei Bänden. München 1954, Band 2, S. 1083f.
