😉 Waarschuwing: het volgende verhaal is pietluttig en gaat grotendeels over semantiek. Een beetje alsof je ronddanst met één concept op een postzegeltje. Als je dat leuk vindt, zit je waarschijnlijk goed. Maar anders zou ik zeggen “Overslaan dit gepriegel, er zijn vast interessantere dingen te lezen!”
Verandering: klein of groot, voortdurend of met horten en stoten?
Over verandering vind ik het net zo moeilijk nadenken als over tijd. Het heeft dan ook alles met elkaar te maken: je zou kunnen zeggen dat met iedere seconde die verstrijkt álles verandert. Alles wat in die ene seconde tegelijkertijd gebeurde, komt nooit meer in die constellatie, configuratie van factoren terug. Ik stuitte op een quote van Giuseppe Tomas di Lampedusa (Italiaans romanschrijver, 1896-1957), die deze gedachte mooi onderschrijft, door ‘m in een omkering weer te geven: “Als we willen dat alles blijft zoals het is, dan is het nodig dat alles verandert”. Vroeger werd ik duizelig van dit soort gedachten of realisaties, door wat deze impliceerden voor het leiden van mijn leven. Gelukkig bedacht ik me in mijn tienerjaren dat ik de onderwerpen van mijn gedachten beter kon uitsplitsen in wat ik noemde “het kleine, middelgrote en grote perspectief”.* Op die manier kon ik in ‘het grote perspectief’ nadenken over kwesties zoals verandering en tijd, terwijl ik tegelijkertijd beter kon begrijpen waarom mijn gedachten over mijn persoonlijke ervaringen (‘het kleine perspectief’) daarmee regelmatig niet matchten. Zo heb ik in mijn dagelijks leven vaak het gevoel dat ikzelf of de omstandigheden een tijdje lang min of meer stil staan en dan breekt er ineens weer een tijd aan van verandering… .
Maar waarom schrijf ik hierover in hemelsnaam?
In allerlei vormen had ik kortgeleden met afscheid nemen te maken. En al dat afscheid leidt tot verandering. Dus merkte ik gedurende een heerlijke zomervakantie dat ik veel aan het denken was over veranderen/verandering en de betekenis daarvan. En hier komt wat ik eigenlijk wil delen: ik ben het zowel leuk als behulpzaam gaan vinden om bij het denken in mijn privé leven, maar ook tijdens het filosoferen, te kijken naar de precieze betekenis van een woord. Kennisnemen van de betekenis(sen) of herkomst van een woord heeft me al menig keer op nieuwe invalshoeken en inzichten gebracht.
Worstelingetje met het concept
Die veranderingen, wat deden die met mij? Kwamen ze mij ten goede? Ten goede van wat dan? In mijn beleving zijn sommige veranderingen in eerste instantie alleen maar verwarrend. Onthutsend, verdrietig. Of al het voorgenoemde tegelijk. Maar op den duur doe ik er toch altijd iets mee, iets waarmee ik weer verder kan en waarvan ik achteraf kan denken: “Weer wat geleerd!”. In die zin vind ik dat ik met iedere verandering langzaamaan steeds meer mijzelf wordt. Of in ieder geval dat mijn beeld van wie ik ten diepste ben, steeds meer samenvalt met wat ik doe, hoe ik mijn leven inricht en met hoe ik mij werkelijk voel. Vroeger was dat niet zo….toen leidde school er bijvoorbeeld toe dat ik steeds verder van mijzelf af kwam te staan. En mijn vervolgkeuzes hielpen mij eerst ook niet terug op mijn pad. Door de ‘vervormdheid’ die ik had opgedaan, maakte ik denk ik de keuzes van iemand op een dwaalspoor. Totdat er iets kenterde en ik bij machte raakte om bewust te veranderen en veranderingen in mijn voordeel te laten werken. En nu ineens vind ik ‘veranderen’ maar een vreemd woord: klopt dat woord wel bij wat er met mij gebeurt?
Wat zeg ik als ik het hebt over veranderen en verandering?
Het woord valt uiteen in het voorvoegsel ‘ver-‘ en ‘anderen’. Waarbij ver- iets doet met De ander of Het andere. Wat zegt dat voorvoegsel? Ik ben het gaan opzoeken en vond informatie bij Wouter van Wingerden (taalkundige, doeietsmettaal.nl). Het gaat een beetje ver (haha) om daarop nu uitgebreid in te gaan, maar kort gezegd beschrijven lexicografen dat er wel 30 betekenisnuances van ver- zijn. Oorspronkelijk kwam ver- van het Germaanse fra-, fur-, en fer-. Deze zijn met de tijd allemaal in ver- veranderd. De belangrijkste betekenissen zijn:
- Afstand, letterlijk dat iets ver is, zoals verbannen, vertrekken
- Dat iets verandert, zoals vervormen en het woord veranderen zelf
- Dat iets negatief wordt. Bijvoorbeeld doordat het misgaat, slechter wordt of verdwijnt. Zoals vergissen, verslikken, verbruiken.
- Worden tot: dat iets wordt wat de kern van het woord al uitdrukt, zoals verblijden, versieren.
- Voltooiing van iets: verkrijgen, verwerken
Dat is gek! Veranderen behoort tot categorie 2…dan zit het veranderingsaspect van het woord ook alleen al in het voorvoegsel ver-. Het heeft op die manier iets van een pleonasme, behalve dat het hier niet om 2 woorden gaat: dezelfde betekenis zit 2 keer in 1 woord. Dit helpt mijn woordonderzoekje niet direct….of toch? Ik zou denken dat veranderen beter past in categorie 4: worden tot een ander/iets anders. Maar qua herkomst schijnt dit toch niet zo te zijn.
Nieuwe vragen: Als in het voorvoegsel ver- de verandering al besloten ligt, ben ik dan niet juist aan het verzelfen/verzelven in plaats van aan het veranderen? Dan zou je dus veranderen in jezelf; kun je veranderen in jezelf? Of ben je altijd jezelf, ook als je niet ‘met jezelf samenvalt’ doordat je je niet (voluit) jezelf voelt? Is jezelf zijn een momentopname? Is het mogelijk om iemand anders te zijn? Is verzelfing/verzelving (een woord dat overigens niet bestaat) verandering?
En wat zegt mijn Wolters Nederlands Woordenboek?
Verandering: wijziging, wisseling
Veranderen: 1. wijzigen, anders maken, 2. anders worden
Mooi, de passievere vorm van veranderen (anders worden) en de actieve vorm (anders maken). Over wisseling moet ik overigens nog eens nadenken!
Nieuwe vragen: Als ik verander, bijvoorbeeld onder invloed van afscheidsprocessen, word ik dan anders, puur door de externe gebeurtenis die zelf een verandering is? Of maak ik mijzelf anders door beslissingen die in neem, reagerend op de externe gebeurtenissen?
Inspiratie
En zo kom ik via betekenisonderzoek tot nieuwe inspiratie en andere ideeën. Ik ben wat dit betreft schatplichtig aan Olivier die tijdens mijn opleiding, toen we vastliepen in een gesprek over het concept inspireren, ons erop attendeerde dat je het dan eigenlijk hebt over inademen of inblazen. Ineens gingen we inspireren zien als een beweging en trok het onderzoek weer vlot. Naast het woordenboek en etymologie zoek ik ook soms mijn heil bij omkeringen, spreekwoorden en gezegden, quotes en gedichten. Veel plezier, eventuele blikverruiming en verandering gewenst!
Toetje:
- “Hij was zó veranderd, dat hij me nauwelijks herkende” Frédéric Dard, Frans auteur, 1921-2000
- Vlaams gezegde: “Verandering van werk is rust in de lenden”
- “Time may change me, But I can’t trace time”, David Bowie, ‘Changes’
* Deze perspectieven vloeien in elkaar over, hebben geen scherpe kaders, maar helpen mij wel degelijk met het ordenen van mijn gedachten, het omgaan met ogenschijnlijke tegenstrijdigheden en het communiceren daarover/
- het kleine perspectief: ik in verhouding tot mijzelf
- het middelmatige perspectief: ik in verhouding tot mijn directe leef- en werkomgeving en de mensen om mij heen
- het grote perspectief: ik in verhouding tot de grotere wereld en het universum
