Ewelina Gradzka over ‘Een checklist voor cruciale informatie over de kinderfilosofische praktijk’.
In een kritisch artikel (2022) over het onderzoeken van effecten van kinderfilosofie, stelt Pieter Mostert dat eerdere onderzoeken weinig zeggen over de kinderfilosofische praktijk die is onderzocht. De een filosofeert aan de hand van een kunstactiviteit, de ander door gesprekken te voeren, waarin de ene groepsleerkracht weer wel, maar de ander juist niet nadrukkelijk aanwezig is. Dit zijn belangrijke factoren die van invloed zijn op dat wat zich afspeelt als er gefilosofeerd wordt. Het leidt tot de vraag welke activiteit en welke situatie tot welk resultaat leiden.
Ewelina Gradzka start in Coronatijd online een internationale onderzoeksgroep, waarin recente publicaties, maar ook ‘work in progress’ wordt besproken. Een van de bijeenkomsten is gewijd aan de vraag of het mogelijk en wenselijk is om een checklist te ontwikkelen waarmee de verscheidenheid in filosofische praktijken in kaart kan worden gebracht. Dat begint al met de verscheidenheid in antwoorden op de vraag: wat verstaan we eigenlijk onder ‘filosoferen voor kinderen’?
Pieter Mostert en Ewelina Gradzka werken aan een voorstel voor zo’n checklist. In het SOPHIA weekend in mei jl. kregen de deelnemers het voorstel alvast onder ogen. Het maakte veel los. De onderwerpen nodigen uit tot een kritische reflectie op de eigen praktijk.
Op welke vraag biedt deze richtlijn een antwoord?
Ewelina: Kinderfilosofie is niet meer één heldere omkaderde praktijk. Het is de vraag of het dat ooit was. Deze checklist helpt bij het beantwoorden van de vraag wat filosofie voor de kinderfilosoof betekent. Het werkt als een checklist voor wie een rapport of een onderzoeksartikel schrijft, maar het functioneert ook als een spiegel, voor wie het wil inzetten als intervisie-instrument of als reflectietool tijdens een training. Deze richtlijn is een kind van de tijd. Het is een manier om de huidige kinderfilosofie die in allerlei vormen verschijnt, te organiseren.
Zijn er voorwaarden verbonden aan het gebruik van de richtlijn?
Ewelina: Iedereen kan het gebruiken. De vraag is wie er meer openstaat voor zelfkritiek: de beginner of de professional? We gaan het zien. Het is een aanpak die je ook kunt gebruiken wanneer je kennis maakt met de praktijk van een ander. Het stelt de gebruiker voor de vraag: “Ben ik nog consistent, doe ik nog wat ik zeg?” Dat is een grote vraag die verder reikt dan alleen de kinderfilosofie.
Wat doen jullie met de kennis die je vergaard hebt?
Ewelina: we willen de checklist verder uitwerken en er een artikel aan wijden. We doen dit uit zorg voor de kinderfilosofie. We zien dat kinderfilosofen en hun praktijken zeer uiteenlopen, en daarom zoeken we een zelf-organiserend instrument. Om onderzoek naar kinderfilosofie te verbeteren en hoe we tot bruikbare kennis kunnen komen, moeten we weten hoe de praktijk werkt. De presentatie tijdens SOPHIA was alvast heel inspirerend. Via workshops willen we hierover in de toekomst met (potentiële) gebruikers in gesprek komen. Het is tussen Pieter en mij een punt van discussie of we de checklist gebruiken om mensen uit te dagen of het aan henzelf overlaten om hun eigen zelfreflectie vorm te geven. Daar wil ik in de workshops ook achter zien te komen.
Kan dit instrument ook behulpzaam zijn in een meer homogene praktijk, zoals het onderwijs, de zorg of de ambtenarij?
Ewelina: Ja dat denk ik wel. Misschien komen mensen tot de conclusie dat ze wel hetzelfde doen, maar er eigenlijk heel andere ideeën over hebben. Je kunt heel goed de beroepspraktijk onderzoeken door naar de individuele visie erop te kijken en erover in gesprek te gaan. Als je kijkt naar het leraarschap, kun je zeggen dat lesgeven, net als kinderfilosofie, niet een proces is dat elke keer weer op dezelfde manier verloopt. Het ethos van de leerkracht is er altijd in verweven. Pieter stelt daarom overigens ook dat we de filosofisch gespreksbegeleider ‘leraar’ moeten noemen. In feite doet de kinderfilosoof wat een leraar moet doen.’
Zodra het artikel verschijnt, vragen we Ewelina om verdere toelichting. We kunnen je dan ook informeren over workshops waarin we aan de slag gaan met de richtlijn. Houdt onze nieuwsbrief in de gaten!
