Met haar kersverse stichting de zAAk A – voor theater en filosofie voor kinderen – speelt Annelies Appelhof binnenkort de voorstelling Wie jij dAn wel niet bent. De voorstelling is voor ca. 10 jaar en ouder en speelt in de Nederlandse theaters. (Zie voor de speellijst dezAAkA.nl.) Het uitgangspunt voor de voorstelling is een landelijke theatertour van Prinses Amalia waarmee zij zich zal voorstellen aan het Nederlandse volk. De centrale vraag van de voorstelling is: Kan je kiezen wie je bent?
“Kan je kiezen wie je bent? Je hebt niet voor het uitkiezen waar ter wereld je wordt geboren, bij welke ouders, in welk land. Wie jou opvoeden en welke maatschappij z’n stempel op je drukt: het is voor je bepaald. Je kunt ook je eigen genenpakket niet uitkiezen. Je komt op aarde met temperament, uiterlijk, gezondheid en aanleg en daar moet je het mee doen. Ingrijpende gebeurtenissen overkomen je zonder dat je daar invloed op hebt: je krijgt een broertje, je ouders gaan scheiden, je gaat verhuizen, een geliefde gaat dood. Welke kansen je krijgt, of je geluk hebt of pech, hoeveel doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen je hebt – meer een kwestie van het lot dan van een eigen vrije keuze.
Wat zijn de gevolgen van een groot geloof in maakbaarheid? Enerzijds is het empowering. De emancipatie van minderheidsgroepen en vrouwen kan niet zonder optimisme over verandering. Deze groepen hebben te maken met vooroordelen over wie zij nu eenmaal zijn, zaken waar ze niet voor gekozen hebben. En ook witte, heteroseksuele mannen zijn wellicht gebaat bij een minder bepalend hokje. Ook op individueel niveau geldt dat het bevrijdend is om je niet te hoeven neerleggen bij ‘zo is het nu eenmaal’ of ‘zo ben ik nu eenmaal’, maar dat je jezelf kunt vrijvechten en ontwikkelen.
“Een mens is alleen dat wat hij van zichzelf maakt.” – Jean Paul Sartre
Anderzijds lijkt er ook een keerzijde te zitten aan de maakbaarheidscultus. Want wat als je spiegelbeeld niet lijkt op de gefilterde selfies op je eigen tijdlijn? Wat als je laag scoort, ongeacht al die uren dure bijles? Wat als je anorexia hebt en je er dus ‘zelf’ voor ‘kiest’ hoe je je lijf en leven wilt vormgeven? Wat als sociale mobiliteit in de samenleving meer theorie is dan praktijk en het moeilijk is om van een dubbeltje een kwartje te worden, wat sommige uitzonderingen ook beweren? Wat als het je niet lukt om je ongeluk te kapitaliseren? Eigen verantwoordelijkheid, eigen schuld-dikke-bult. Voor falen en pech is weinig plek in een samenleving die gelooft dat succes en geluk keuzes zijn.
Tegelijkertijd is ‘jezelf zijn’ één van de belangrijkste tips die aspirant vloggers en influencers krijgen van hun idolen. Ook de Instagrammende gravin Eloise ‘wil uitstralen dat je gewoon lekker jezelf kunt zijn’. ‘Jezelf zijn’ is een opdracht, het is iets waar we naar streven en waar we, al dan niet met hulp van een coach, op grote schaal aan werken.
Wie jij dAn wel niet bent onderzoekt voor en met kinderen (10+) de spanning tussen maakbaarheid en bepaaldheid van onze identiteit en de beloften en gevolgen van het één en van het ander. Uitgangspunt voor dit onderzoek is iemand waarvoor in extreme mate geldt dat het uitmaakt waar en wanneer haar wieg stond: Catharina-Amalia Beatrix Carmen Victoria, Prinses van Oranje.”
Wees welkom bij de voorstelling, kijk hier wanneer en waar!
Informatie toegevoegd door de redactie van het CKN:
De subsidieaanvraag waar deze tekst uitkomt, schreef Annelies Appelhof voordat we te kampen hadden met een pandemie.
Het script voor de voorstelling ontwikkelde ze vervolgens tijdens de lockdown, toen ons ‘grote geloof in maakbaarheid’ een deuk had opgelopen.