Vriendschap sluiten met je oren is voor kinderfilosofie van levensbelang. Hoe doe je dat?
Zijn proefschrift is verdedigd na een tijd in Japan een heel ander onderzoek te hebben gedaan. Tussendoor schreef hij ook nog het inspirerende boek Strijdvaardig Leven. Eindelijk heeft hij tijd om mijn prangende vraag te beantwoorden. Lamberti toont eerst hoe een zekere transformatie door spiritueel luisteren überhaupt tot stand kan komen. Hij besluit met een klip en klaar antwoord op de vraag wat het belang ervan is voor het filosoferen met kinderen en jongeren.
“Als kinderfilosoof merkte ik dat kinderen vaak niet goed naar elkaar luisteren.” Het hinderde het filosoferen maar stimuleerde juist zijn denken over luisteren.
In de orale cultuur van de Oude Grieken is goed luisteren onontbeerlijk, net als het reageren op elkaar. Het behoorde dan ook tot de omgangsvormen dat men vragen stelt op een beheerste manier. Lamberti stelt dat deze etiquette relevant is voor hoe mensen nu met elkaar en de wereld omgaan.
Spiritueel luisteren manifesteert zich in dialogen over complexe en filosofische kwesties. Het is een proces in drie stappen. De stappen volgen elkaar op, maar daarbinnen kun je tussen de stappen heen en weer bewegen. Het idee van spiritueel luisteren is dat je door anders te kijken naar de wereld ook anders gaat zijn in de wereld.
Stel je twee vechtkunstenaars voor die over de waarde van de krijgskunst in gesprek zijn.
Spreker: “Krijgskunst geeft me meer zelfvertrouwen.”
Voor de luisteraar is de eerste stap nu om zo objectief mogelijk te luisteren. Wat zegt de ander eigenlijk? Ze betrekt het niet meteen op iets of op zichzelf. Om een beter beeld te krijgen van wat de ander zegt, probeer ze de uitspraak in objectieve termen te verwoorden. “Wat bedoel je als je zegt dat het je meer zelfvertrouwen geeft?”
Deze vorm van luisteren is een onderdeel van de dialoog. Als jij goed luistert, zijn anderen daarbij ook gebaat. In deze stap proberen de verschillende stemmen tot een harmoniërend geluid te komen. In dit specifieke voorbeeld ontstaat er een beeld van zelfvertrouwen.
Na consensus over wat precies het probleem is, beweegt de dialoog naar binnen. In stap twee vraagt de luisteraar zich af wat het gezegde concreet voor zichzelf betekent? Hoe ben je aan het denken gezet? “Hoe word ik een beter mens door meer zelfvertrouwen? Hoe zou het mijn leven verrijken?”
Lamberti stelt dat het metagesprek tijdens het filosoferen belangrijk is om de innerlijke dialoog op gang te brengen. Later kunnen kinderen er dan nog op terug komen. Het aangaan van de dialoog met jezelf gebeurt in stilte. Dit kan natuurlijk ook tijdens het gesprek gebeuren. Een luisterende deelnemer die dat in stilte doet, draagt op die manier ook bij aan de dialoog.
Als je het op jezelf betrekt, is het niet langer vrijblijvend omdat je je door de vraag of het probleem voelt aangesproken. “Hoe staat het op dit moment eigenlijk met mijn zelfvertrouwen?” Lamberti haalt hier filosoof Pierre Hadot (1922-2010) aan die stelt dat hier een innerlijk gevecht plaatsvindt. De consequentie van het luisteren is confronterend, want je moet je kwetsbaar opstellen. Alles wat je ervan weerhoudt om wijs te worden, moet je confronteren.
Lamberti: “Zelfhulp blijft hier vaak steken. Het ‘ik’ staat er centraal. Het eigen geluk is afhankelijk van eigen succes.” Terwijl je bij spiritueel luisteren een volgende stap moet zetten: de beweging naar buiten.
De derde stap is de vraag naar de universelere implicatie van de gedachten. Wat is de relevantie van dit onderwerp voor de bredere gemeenschap waarvan ik deel uitmaak? “Hoe is mijn gemeenschap erbij gebaat als ik meer zelfvertrouwen heb, als ik conflicten niet langer uit de weg ga? Hoe kan ik anderen helpen meer zelfvertrouwen te geven?” De gedachte is hiermee getransformeerd naar een handeling ten goede van een groter geheel.
Jouw welzijn hangt in deze context af van het welzijn van anderen, van de planeet, van dieren. Zelfontwikkeling is daarmee gericht op het grotere goed.
Wat is het belang van spiritueel luisteren voor de kinderfilosofie?
Luisteren doe je telkens weer, de hele dag door. Omdat jij verandert en de wereld verandert, is luisteren een voortdurend proces. Het filosofisch gesprek geeft de ruimte voor spiritueel luisteren.
De volwassen begeleider helpt kinderen met het doorlopen van de stappen, zonder zich met de inhoud te bemoeien. Kinderen hebben namelijk een ander soort belevingswereld dan volwassenen. En ze hebben een ander soort gemeenschapsidee. Het is van groot belang dat je niet je eigen projecties laat schijnen op gedachten van kinderen. Anders neem je kinderen hun belevingswereld af. Hoe een kind denkt over zelfvertrouwen en hoe hij daarmee anders naar zijn eigen handelen gaat kijken, kan zich heel anders manifesteren dan bij volwassenen.
Door kinderen na de beweging naar binnen, ook weer de stap naar buiten te laten nemen, bevorder je het denken en het luisteren van kinderen over hun positie in de gemeenschap. Hiermee neem je hun rol in de gemeenschap dus serieus. Kinderen krijgen beter zicht op de zaken waarop zij invloed hebben en hoe ze dingen kunnen veranderen.
Lamberti promoveerde begin februari op zijn proefschrift waarvan de titel meteen bewees dat spiritueel luisteren transformeert. Professoren uit de promotiecommissie namen zich voor om hun theoretisch onderzoek meer te bevragen op de relevantie ervan voor de universiteit, voor Nederland, de mensheid!
CKN feliciteert Pablo Lamberti met het behalen van de doctorstitel en bedankt hem voor het zeer interessante en voor kinderfilosofie relevante proefschrift.
