In de opmaat naar de Masterclass van 7 november door Henk Oosterling en Aetzel Griffioen, publiceren we dit artikel van Rob Bartels. Hij legt in dit stuk uit wat Ecosofie voor hem betekent en waarom dit een belangrijk idee is in het denken over onderwijs.
Wat is ecosofie eigenlijk en waarom zou het goed zijn als dit het leidende idee voor ons onderwijs zou worden?
Het begrip ecosofie komt van de Franse filosoof Felix Guattari. Guattari betoogt dat wij in drie ecologieën leven: het natuurlijk milieu, onze sociale relaties en het menselijk subject. Die ecologieën zijn in hoge mate met elkaar verweven en er is sprake van ingewikkelde verbanden. En daar moeten wij mensen in handelen. Ieder mens heeft een verantwoordelijkheid tot wat hij/zij creëert, de gevolgen van zijn/haar handelen. 
De mens heeft een ethische relatie tot de gevolgen van zijn handelen. Om deze verantwoordelijkheid te kunnen nemen moet een mens in staat zijn te reflecteren op de consequenties daarvan. Guattari noemt dit ecosofisch denken: het in de reflectie betrekken van de implicaties van het handelen in drie ecologieën. De Rotterdamse filosoof Henk Oosterling hanteert de driedeling: mentaal, sociaal en fysiek. De mens benadert hij zowel mentaal als fysiek, goed denken en zorg voor je gezondheid. Het milieu, de aarde is de fysieke ecologie.
Ecosofisch denken betekent dat we in ons denken uitgaan van complexe samenhangen in de wereld. Mijn handelen heeft consequenties voor mijzelf, voor direct betrokkenen, voor mijn directe fysieke omgeving, maar kan dat ook hebben voor een arbeider in India of de natuurlijke ecologie in Brazilië.
Zo bezien komt ecosofie in het onderwijs vooral tot uiting in een wijze van filosoferen en vormt het de grondslag van een levenshouding waarin kinderen leren om zelfbewust in de wereld te staan en geschaald verantwoordelijkheid te kunnen en te willen nemen voor hun handelen. Het filosoferen is dan vooral gericht op het verkrijgen van inzicht in de verknoping van de mens in de wereld, inzicht in de onderlinge relatie tussen verschijnselen, en ook op de manier, de middelen waarmee wij mens en wereld leren kennen.
In het meewerken aan het ecosofie programma van Rotterdam Vakmanstad heb ik ecosofie leren kennen als een verfrissende manier om naar de wereld te kijken en die te begrijpen; in de benadering zijn actie en reflectie, doen en denken op een aangename manier steeds met elkaar verbonden; de filosofie is evident gericht op de versterking van de mogelijkheden van mensen en kinderen die nu in de samenleving weinig kansen hebben.
Het is ook een verfrissende manier om naar kinderen en naar opvoeden te kijken. Door ecosofisch denken krijgen we veel meer inzicht in de verknoping tussen kind en wereld. Opvoeden is dan niet alleen of vooral gericht op het individuele kind, maar we betrekken hierin ook de ecologieën waarin kinderen opgroeien.
Informatie toegevoegd door redactie CKN:
Rob Bartels werkt al jaren in het onderwijs. Vanaf 2020 doet hij dat onder de naam Het Blauwe Punt.
Het Blauwe Punt als ecosofisch oplaadpunt voor scholen, dat was de basisgedachte bij het begin van Het Blauwe Punt. Het is een idee, waar nog heel veel aan gedacht en aan ontwikkeld moet worden.
Het Blauwe punt verzorgt masterclasses en lezingen over de pedagogische opdracht van het onderwijs vanuit ecosofisch perspectief.
Met anderen wordt onderzoek gedaan om ecosofie te funderen en de plaats ervan in het onderwijs verder uit te werken. Op dit moment werken ze aan een publicatie over ecosofie voor leraren en waarom deze visie belangrijk is voor leraren, hoe het hen kan helpen in hun dagelijkse praktijk in de school.
