Home » Aanraders » Filosoferen met “De diamant van Banjarmasin”

Filosoferen met “De diamant van Banjarmasin”

In dit artikel bespreekt Fabien van der Ham het Kinderboekenweekgeschenk van 2020. “De diamant van Benjarmasin” is geschreven door Arend van Dam. Hij schrijft historische kinderboeken; het thema van dit jaar is “En toen?”. Fabien recenseert het boek en geeft aan hoe je het kunt gebruiken om te filosoferen met (je) kinderen. Onderaan vind je ook nog een link naar lesideeën die passen bij de Kinderboekenweek.

Inleiding

Geschiedenis bestaat uit ontelbaar veel verhalen over mensen. Het is daarom bijna verbazingwekkend dat geschiedenis nu pas als thema voor de Kinderboekenweek is gekozen. Tegelijkertijd is het ook logisch dat dit nu pas gebeurd, omdat we de laatste jaren heel kritisch naar onze geschiedschrijving zijn gaan kijken. De behoefte aan een breder perspectief laat historische-kinderboeken-schrijver Arend van Dam goed tot uiting komen in het kinderboekenweekgeschenk dat hij dit jaar mocht schrijven. De diamant van Banjarmasin is een boek met acht korte historische verhalen. Deze zijn niet alleen leuk om te lezen maar ook heel goed te gebruiken als start voor een filosofisch gesprek.

Over het boek

De diamant van Banjarmasin is niet zomaar een verzameling geschiedenisverhalen. Er zit duidelijk een rode draad in.

Alle verhalen gaan over mensen die uit Nederland vertrekken of er juist naar toe verhuizen, maar ook over mensen die na een verblijf in het buitenland toch maar weer terugkeren.

Aan deze rode draad hangen dan verhalen over bijvoorbeeld rondtrekkende mensen uit de oertijd, de ontdekking van Amerika, de verovering van Nederlands Indië en de tweede wereldoorlog. Leerzame verhalen die in combinatie met de cartoonachtige tekeningen van Anne Stalinski en een speelse opmaak zorgen voor een heerlijk gevarieerd en onderhoudend boek.

De verhalen laten zien dat de mens altijd rondgetrokken heeft. Op zoek naar nieuwe of betere leefgebieden, uit nieuwsgierigheid of omdat ze op de vlucht zijn voor slechte leefomstandigheden.

Steeds vragen de hoofdpersonen zich af: ‘Wie ben ik? Waar wil ik zijn? Ben ik welkom?’ Welkom zijn ze niet altijd. Het antwoord is soms: ‘Wie ben jij? Ik was hier eerst!’ Juist die botsing in de belangen zetten je aan het denken. Van wie is een land of gebied? Wie is de baas over de verdeling van leefbare gebieden?

Ook de Westerse mens trok rond en ontdekte nieuwe gebieden. Lange tijd werden deze gebiedsveroveringen verheerlijkt. Inmiddels kijken we er anders tegenaan. Van Dam heeft dit voortschrijdende inzicht mooi verwerkt in zijn verhalen. Hij benoemt wat er is gebeurd zonder daarbij iemand aan de schandpaal te nagelen.

In het titelverhaal wordt bijvoorbeeld beschreven hoe Nederland de kostbaarheden van het Rijk van Banjarmasin in zijn bezit heeft gekregen. Van Dam laat in de verhalen ook de verschillende kanten van een gebeurtenis zien. Denk aan het lot van de Indianen, de oorspronkelijke bewoners van Amerika, die hun land kwijtraakten.

De verschillende geschiedenisverhalen worden met meer persoonlijke intermezzo’s van de schrijver aan elkaar gehaakt. De ene keer vertelt Van Dam dan wat over zijn eigen geschiedenis en de andere keer vertelt hij wat over het schrijfproces van historische verhalen. Deze persoonlijke notities leveren ook mooie oneliners op.

Hoe jong je ook bent, iedereen heeft een verleden vol verhalen. Geschiedenis begint bij jezelf.

 De tijd kan maar één ding: vooruitgaan. Hoe meer tijd er verstrijkt, hoe meer geschiedenis je cadeau krijgt.

 Maar ook in de verhalen zelf staan zinnen waar je vanzelf wat langer bij stilstaat.

In de boeken die ik las, was oorlog een avontuur.

 Hoeveel verhalen zouden er nog na hen komen? En zou er in een van die verhalen plaats voor hen zijn? Voor hen samen?

 Filosoferen met het Kinderboekenweekgeschenk

 Als je regelmatig met kinderen filosofeert, voel je wel aan dat zulke zinnen de aanzet voor een filosofisch gesprek kunnen zijn. Want over tijd, onze geschiedenis en verhalen kun je altijd nadenken.

Zo kleeft er aan veel historische feiten een ethisch vraagstuk. Waarom was het goed of waarom was het slecht wat er gebeurde of wat die mensen deden? Maar ook kun je nadenken over de tijdsgeest. Is het logisch of niet dat ontdekkingsreizigers zich superieur voelde aan de inheemse volken die ze ontdekten? Is het op een of andere manier te begrijpen dat we mensen tot slaaf hebben gemaakt? Is het te begrijpen dat Hitler aan de macht kwam? En wat als je vindt dat het niet te begrijpen is? Wat zegt dat dan over de mens van vroeger? Was die slecht?

Doordat het korte verhalen zijn, is het boek heel geschikt om in de klas voor te lezen en er steeds een gesprek aan te koppelen. Zo kun je makkelijk elke dag van de Kinderboekenweek met het thema bezig zijn.

Meer tips om in de Kinderboekenweek te filosoferen over geschiedenis vind je in deze gratis download:

Informatie toegevoegd door de redactie van het CKN:
Fabien van der Ham filosofeert met kinderen, schrijft daarover, geeft workshops en trainingen aan leerkrachten die ook meer filosofie in de klas willen. Daarnaast geeft ze diverse producten uit die filosoferen met kinderen ondersteunen. Nog veel meer over haar en haar diensten vind je op haar eigen website www. filosovaardig.nl.
Geschreven door:

Fabien van der Ham

Specialist filosoferen met kinderen, uitgever, educatief ontwikkelaar
Meer artikelen uit dit dossier:
Share This