Het thema ECOSOFIE staat op ons netvlies vanwege de geplande masterclass met Henk Oosterling en Aetzel Griffioen. Paulien Hilbrink sprak daarom met Marnix Kluiters, die een podcast serie maakt onder de titel Project Ecosofie. Hij spreekt in de serie over concepten als waarde en duurzaamheid met prominenten uit bedrijfsleven, NGO’s, politiek en onderwijs. Paulien Hilbrink schreef een verslag van het gesprek dat ze voerde.
Op zoek naar antwoorden op vragen als “wat is waarde?” “hoe wordt waarde gecreëerd?” en “wanneer is waarde-toevoeging in evenwicht met waarde-onttrekking” ging Marnix Kluiters in gesprek met prominenten uit het bedrijfsleven, NGO’s, de politiek en het onderwijs. In die gesprekken onderzoekt hij het concept duurzaamheid. Van die gesprekken maakte hij Project Ecosofie, een serie van 36 podcasts. Zijn project is genomineerd voor de Ducht Podcast Awards 2020.
In de eerste podcast gaat Kluiters in gesprek met Henk Oosterling. In deze aflevering krijgt de serie zijn theoretisch fundament. Kluiters -zelf zeer belezen en een razendsnelle denker- weet de ingewikkelde materie van de Ecosofie door goede vragen voor de luisteraar helder te krijgen.
Ecosofie
Kluiters’ eigen opvatting van Ecosofie is breder dan die van Oosterling, maar beide delen het ecosofisch perspectief van waaruit zij de ontwikkelingen in de wereld duiden.
“Waar economie staat voor de wetten van het huis en ecologie voor de kennis van het huis, gaat ecosofie over de wijsheid van het huis.” Als je deze drie componenten voor het inrichten van een samenleving in balans wil brengen, zie je al snel dat duurzaamheid niet alleen gaat over het klimaat.
Duurzaamheid
Vragen die Kluiters zichzelf en zijn gasten stelt in deze serie zijn bijvoorbeeld: Wat hoort er nu bij duurzaamheid? Co2neutraal ondernemen? Een circulaire economie? Lossen dit soort oplossingen alles op? Immers…na een tippingpoint, bijvoorbeeld wanneer een soort uitsterft, kun je niet meer terug. Gaan we pleisters plakken of op een nieuwe manier kijken naar deze problematiek?
Gast van Kluiters, Paul Polman (die ten tijde van het interview topman was van Unilever): “Ik ben erg hoopvol. Allereerst om de vergelijking dat kosten van niets doen hoger zijn dan de kosten van duurzaam handelen. Zelfs mensen zonder moreel kompas zullen langzaamaan de economische voordelen zien. Het is dus een boodschap van hoop.”
Eén ding staat vast: niks doen is geen optie. De toekomst is niet zo ver weg als we soms denken. We hebben nú al droge zomers. De vraag is hoe we het hoge welvaartsniveau dat we bereikt hebben, over 30 jaar nog steeds kunnen hanteren.
De logische volgende stap
De transitie moet gemaakt worden in de manier van denken door het individu, de politiek en het bedrijfsleven. Denken vanuit ecosofisch perspectief betekent denken vanuit het fysieke, het mentale en het sociale: en-en-en. Oosterling noemt deze drie samenhangende perspectieven de Eco3.
Het creëren van waarde is pas duurzaam als het niet alleen waarde onttrekt, waardoor een negatieve spiraal ontstaat, maar juist waarde toevoegt. Ecosofische waardecreatie gaat over de positieve spiraal en leidt tot meer waarde voor het fysieke, mentale en het sociale voor mensen. Bedrijven en organisaties die op deze manier bijdragen aan waardevermeerdering, zullen volgens Kluiters werkelijk duurzaam zijn.
Er zijn al een aantal interessante trends gaande in het bedrijfsleven. Zo zijn Happy Tosti (podcast # 9) en Tony Chocolonely (podcast # 6) social enterprises die niet alleen financiële waarde creëren, maar ook investeren in de Eco3. Zij investeren in de mensen die er werken. Er zijn ook multinationals die verduurzamen. “Verandering moet,” aldus Paul Polman, (podcast # 33). Hij wil kansen pakken en niet denken in termen van goed en fout.
Thomas Rauw (podcast # 25) is architect. Bij het inrichten van het lichtplan van een groot project, vroeg hij Philips: “Ik wil licht, u regelt het maar”. De energierekening stuurde hij naar Philips. Hij wilde namelijk alleen betalen voor de hoeveelheid licht die hij gebruikt. Hij maakte zo Philips verantwoordelijk voor het verbruik, dus ook voor grondstoffen.
Podcast keukentafel
Kluitsers’ studie Wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit liep uit op een teleurstelling: hij las slechts over wat anderen gedacht hadden. Er werd nauwelijks gefilosofeerd. Omdat Marnix visueel beperkt is, mocht hij het schriftelijk tentamen over de Late Verlichting mondeling afleggen. “Het leukste tentamen filosofie ooit!” aldus Kluiters. Praten en al pratend redeneren gaat hem goed af en dat is hoorbaar in zijn podcasts.
Als je de podcasts beluistert, krijg je het gevoel dat je met Kluiters en zijn gast aan de keukentafel zit. Het gesprek dat zich daar afspeelt is levendig en gaat over onderwerpen die zowel gastheer als gast na aan het hart liggen.
Juist ook het in gesprek gaan met elkaar, het samen denken, is interessant en gebeurt t weinig, of onzichtbaar. In het politieke debat zie je dat men tegenover elkaar staat en elkaar veroordeelt om het ingenomen standpunt. Het verbindingen zoeken gebeurt meestal achter de schermen. Kluiters is al bezig om vooraanstaande politici ‘aan zijn keukentafel’ te krijgen om met hen te spreken over hun visie op de samenleving en ze te bevragen over de houdbaarheid cq. duurzaamheid van deze visie.
Onderwijs: handelen verander je door van gedachten te veranderen.
Filosoferen in het onderwijs is vanuit ecosofisch perspectief interessant. Naast het ecosofisch project Rotterdam Vakmanstad, waar Henk Oosterling de grondlegger van is, is het in het algemeen van belang dat kinderen zien wat het effect is van hun denken en hun handelen.
Handelen verander je door van gedachten te veranderen. Filosoferen is een prima middel om de nieuwsgierigheid voor en van de ander te prikkelen. Op school kan de gelegenheid worden gecreëerd om met elkaar in gesprek te gaan en op basis van vragen te achterhalen hoe een ander er over denkt. Het is makkelijk iemands kritiek of opvatting te ontkennen als die je niet uitkomt. Maar als je je erin gaat verdiepen waarom iemand zegt wat hij/zij zegt, dan kun je zijn/haar goede bedoelingen achterhalen. Je weet hoe je tot elkaar kunt komen en je handelen aanpassen om tot betere uitkomsten te komen. Blijven vragen is daarom beter dan dingen aannemen.
De 21st c skills vindt Kluiters een goede insteek om onderwijs meer te laten zijn dan alleen een kennisvergaarplek. Het is een ander soort waardecreatie. Het onderwijs levert mensen niet alleen maar af voor de (efficiente) arbeidsmarkt. Onderwijs gaat vooral om vorming. Je moet er leren dat de handelingen die je nu verricht te maken hebben met handelingen van anderen.
Het schoolaanbod moet daarom een combinatie zijn van alles wat je moet leren. Van dat je nuttig kunt zijn voor anderen tot en met hoe je omgaat met het sociale media-landschap. Je zou er ook moeten nadenken over vragen als: Bestaat het individu nog wel als alle keuzes worden beïnvloed door technologie?
“Maar misschien is het nog wel het belangrijkst dat je er leert hoe je je kwaliteiten op de juiste manier in kan zetten. Daarom is de laatste vraag aan de gast in de podcast altijd: ‘Wat geef je de millenial aan de start van zijn/haar carrière mee?’”
Aanraders van Kluiters:
Aflevering #3 Opleiden voor de mensgerichte economie met Nienke Meijer (Fontys)
Aflevering # 34 Een nieuw sociaal contract met Kim Putters
Informatie toegevoegd door de redactie CKN:
Kijk voor alles over Project Ecosofie, de tips voor millenials en Marnix Kluiters op www.projectecosofie.nl.
